تقویت فرهنگ کار تیمی

یک راهنما به زبان ساده

ممکن است شما به‌عنوان یک مدیر بدانید که چگونه باید تیم‌های عمل‌گرا و با کارایی بالا بسازید، اما احتمالا دقیقا نمی‌دانید فرهنگ کار تیمی را چگونه در کل سازمان گسترش دهید. در واقع فرهنگ سازی کار تیمی شباهتی با تیم سازی ندارد اما اگر بتوانید تیم‌های قوی بسازید، پایه و اساس کار تیمی در سازمان را خواهید داشت.

فرهنگ کار گروهی و گسترش آن در مجموعه، علاوه بر افزایش کارایی کارمندان باعث پیشرفت بهتر و سریع‌تر سازمان خواهد شد و به همین دلیل مدیران سازمان‌ها باید این مسئله را با دقت بیشتری مطالعه کنند. در این مطلب قصد داریم فرهنگ کار تیمی موفق را با هم بررسی کنیم. اگر شما صاحب یک کسب و کار یا مدیر یک مجموعه هستید، خواندن این مقاله را به شما توصیه می‌کنیم.

فرهنگ کار تیمی یعنی چه؟

فرهنگ کار تیمی – به انگلیسی Teamwork Culture – به مجموعه رفتارها، ارزش‌ها، اعتقادات و عملکردی که افراد یک گروه در محیط کار و نسبت به یکدیگر دارند، فرهنگ کار تیمی یا فرهنگ کار گروهی گفته می‌شود. فرهنگ سازمانی و کار تیمی محدود به این موارد نیست و به نحوه تعامل کارمندان با یکدیگر و نحوه تعامل جمعی آن‌ها نسبت به هدف سازمان یا مجموعه‌ای که در آن مشغول به کار هستند نیز فرهنگ کار تیمی می‌گویند. البته این فرهنگ حتما مفهوم مثبت ندارد بلکه در بسیار از مجموعه‌های یک فرهنگ ناکارآمد و نادرست در میان افراد شیوع یافته که نه تنها باعث دلسردی افراد شاغل می‌شود بلکه احتمال دستیابی به هر نوع هدف و موفقیتی را نیز به تعویق می‌اندازد.

سختی معرفی و ساخت فرهنگ در این است که این موضوع تنها یک مفهوم است و همانند قوانین و مقررات قابل نوشتن، سنجش و ارزیابی نیست. فرهنگ تعاملی است که مردم با یکدیگر دارند و به همین دلیل ممکن است دو تیم در یک سازمان، فرهنگ متفاوتی داشته باشند و حتی مشکلات کار گروهی این دو گروه با یکدیگر تفاوت داشته باشد. اما با تمام این تفاوت‌ها میان گروه‌های مجزا در یک سازمان، تمام آن‌ها تحت تاثیر فرهنگ سازمانی و کار گروهی آن مجموعه هستند.

مشکلات کار تیمی

اگر پیش از این در مجموعه‌ای کار کرده باشید که تعداد افراد شاغل در آن بیش از چند نفر باشند، حتما با انواع مشکلات کار تیمی روبه‌رو شده‌اید. عموما مدیران تلاش می‌کنند که از همان ابتدا اصول کار تیمی را شناخته و آن اصول را پیاده‌سازی کنند. با اینکه برخی از آن‌ها در این کار موفق می‌شوند اما اغلب مدیران شکست خورده و با انواع مشکلات موجود و مدل های کار تیمی نامناسب روبه‌رو می‌شوند. مشکلات مربوط به کار گروهی را می‌توان در هشت دسته‌بندی کلی قرار داد که شامل این موارد هستند:

• عدم وجود هویت تیمی: ممکن است افراد گروه احساس کنند که حضورشان در گروه هیچ فایده و اهمیتی ندارد و سایرین برای انجام وظایف مختلف به آن‌ها اعتماد ندارند. دلایل این اتفاق می‌تواند عدم وجود ارتباط مناسب میان افراد، وجود تعارض میان اهداف فردی و اهداف گروهی و عدم همکاری در گروه باشد.
• مشکلات مربوط به تصمیم‌گیری: یکی از مشکلات شایع در فرهنگ کار تیمی عدم توانایی افراد گروه در تصمیم‌گیری با یکدیگر است. در این حالت افراد به جای معرفی روش‌های مناسب به یکدیگر برای حل مشکل موجود، به جدل و بحث‌های بیهوده می‌پردازند.
• نبود ارتباط مناسب میان افراد تیم: ممکن است در جلسات گروهی برخی مداوم صحبت کرده و اجازه ندهند سایرین نظرات خود را ابراز نمایند. بدین شکل تعداد معدودی دائما سخن یکدیگر را قطع خواهند کرد و سایرین در سکوت به جدل آن‌ها گوش می‌دهند و در هنگام تصمیم‌گیری، فقط برای اتمام جلسه، همه رضایت دروغین خود را ابراز خواهند کرد.
• عدم توانایی حل اختلاف: در این حالت افراد تیم در هنگام ایجاد تنش و تعارض تنها به یکدیگر حمله خواهند کرد و مسئولیت اشتباه خود را نخواهند پذیرفت.
• عدم همکاری با یکدیگر: افراد گروه فعالیت‌ها و وظایف محول‌شده به خود را جدی نگرفته یا به پایان نمی‌رسانند.
• عدم وجود خلاقیت: افراد تیم قدرت ساخت و ایجاد ایده‌های خلاقانه ندارند و نمی‌توانند شرایط نامناسب را به یک فرصت تبدیل کنند.
• تفکر گروهی: افراد تیم نمی‌خواهند یا حتی تمایل ندارند که ایده‌ها و رویکردها را تغییر دهند. دلیل این اتفاق نبود تفکر گروهی و یا وجود شک و تردید نسبت به ایده‌های گروه است. این اتفاق غالبا زمانی می‌افتد که گروه می‌خواهند تفکر گروهی را در فرهنگ کار تیمی خود به‌شدت پررنگ و مهم جلوه دهند.
• رهبری بیهوده: این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مدیران و رهبران گروه‌ها نمی‌توانند یک هدف و یا چشم‌انداز صحیح برای گروه معین کنند.

مدل‌های کار تیمی و مشکلات مربوط به آن‌ها به این 8 مورد محدود نمی‌شوند اما اغلب مشکلات کار گروهی را می‌توان در این موارد دسته‌بندی کرد. روش‌های مختلفی برای حل هر کدام از این موارد وجود دارد، اما مدیران سازمان‌ها ابتدا با پرسشنامه فرهنگ کار تیمی مشکلات اصلی موجود را از نگاه کارمندان بیابند و سپس برای حل آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهند.

فرهنگ کار تیمی مجازی

یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های مدیران در حین استخدام نیروهای دورکار این است که نمی‌توانند فرهنگ کار تیمی را با آن‌ها به‌اشتراک بگذارند و نیروهای دورکار رفتاری متفاوت از سایر نیروهای مجموعه در پیش بگیرند. این مسئله با شیوع و ادامه‌دار شدن پاندمی افزایش یافته و دورکاری اغلب مردم دنیا باعث شده که فرهنگ کار تیمی مجازی بیش از پیش مهم جلوه کند. برای تقویت تیم سازی و شیوه کار گروهی در این شرایط، چند گام مهم وجود دارد که شامل این موارد هستند:

1- راه‌های ارتباطی دقیق معرفی کنید

فرقی ندارد که تمام زندگی شغلی خود را در یک سازمان سپری کرده یا با چندین مجموعه مختلف همکاری داشته باشید، در تمام محیط‌ها ایجاد یک روش درست برای ارتباط و تعامل از نکات مهم و کلیدی است. برای تقویت فرهنگ کار تیمی مجازی نیز این اصل مهم برقرار است. دو موضوع مهم را در همان ابتدا مشخص کنید:

• کارمندان چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؟
• روش برقراری این ارتباط از طریق چه ابزاری است؟

به‌عنوان مدیر یک مجموعه، محیطی را برای ارسال پیام و محیطی را برای تماس‌های تصویری مشخص کنید. ساعات کاری مجموعه را معین نمایید و به همه بگویید که در این زمان دسترسی مستقیم به شما وجود دارد تا اگر در یک موضوع یا فعالیت خاص به راهنمایی شما نیاز داشتند، سردرگم نشوند. اگر در ساعات خاصی در دسترس افراد تیم نیستید، حتما از قبل به همه اطلاع دهید و از همه بخواهید این کار را انجام دهند تا ارتباط دقیق و فعال میان شما و تمام گروه ایجاد شود.

2- مدیریت حداقلی و افزایش بهره‌وری تیم

هیچ‌گاه از کارمندان خود نخواهید تمام کارها را دقیقا همانند چیزی که شما می‌خواهید و به همان روش معین‌شده از سوی شما انجام دهند. به آن‌ها بگویید چه نتایجی نیاز دارید و اجازه دهید آن‌ها کار را به روش خود انجام دهند. از نظارت بر جزئیات روش انجام کار و بررسی کار افراد در هر دقیقه پرهیز کنید و به آن‌ها اعتماد کنید. با دخالت حداقلی در کار افراد به آن‌ها فرهنگ کار تیمی را بهتر می‌آموزید و باعث تشویق آن‌ها خواهید شد.

3- به‌اشتراک گذاری اهداف

در یک تیم همیشه افرادی وجود دارند که توانایی متفاوت، اهداف مختلف و وظایف گوناگونی برعهده دارند. اما با وجود تمام تفاوت‌ها همه آن‌ها باید بدانند که چه نقش مهم و کلیدی در مجموعه ایفا می‌کنند و به چه میزان وظایف آن‌ها برای رسیدن سازمان به اهداف اصلی اهمیت دارد. این مسئله علاوه بر اینکه باعث می‌‌شود کارها به‌بهترین نحو انجام شود، انگیزه و اشتیاق افراد را افزایش داده و فرهنگ کار تیمی مجازی را نیز تقویت می‌کند. مدیران باید اهداف سازمان را با کارمندان به‌اشتراک بگذارند تا افراد تیم حس کنند در رسیدن به آن چشم‌اندازها مشارکت دارند و نقش فعال و مهمی ایفا می‌کنند.

4- برقراری ارتباط با همکاران

همه ترجیح می‌دهند در سازمان و مجموعه‌ای کار کنند که احساس راحتی داشته باشند و شغل آن‌ها ارزش و اهمیت داشته باشد. اما یکی از بهترین حس‌ها در محیط کار زمانی است که از کارکردن با همکاران‌تان لذت می‌برید و آن‌ها را دوست دارید. تحقیقات نشان داده حتی افرادی که کار خود را دوست ندارند، به خاطر داشتن همکاران خوب به انجام آن شغل ادامه می‌دهند. با وجود دورکاری، ایجاد این رابطه و تقویت فرهنگ کار تیمی بسیار سخت‌تر خواهد بود اما به‌عنوان مدیر باید روش‌هایی را برای این کار در نظر بگیرید.

کارمندان را در محیط‌های مختلفی کنار یکدیگر قرار دهید و آن‌ها را در فعالیت‌هایی خارج از موضوعات کاری، به هم مرتبط سازید. انجام فعالیت‌های خارج از برنامه و ایجاد روابط مختلف می‌تواند حس دوستی را در میان آن‌ها افزایش دهد.

راهکارهای تقویت فرهنگ کار تیمی

فرهنگ کار تیمی به‌تنهایی ایجاد نمی‌شود بلکه افراد حاضر در مجموعه باید برای ایجاد آن تلاش کنند. انواع راهکارهای تقویت فرهنگ کار تیمی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را در محیط سازمان پیاده‌سازی کرد که در اینجا به چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• کمک بخواهید:

  برای انجام یک کار به‌صورت کامل و دقیق، باید تمام تمرکز خود را به‌کار گیرید و در مواقع نیاز از دیگران نیز کمک بخواهید. پس هنگامی که به ایده‌های مختلف، تجربه‌های متفاوت و یا پشتیبانی نیاز دارید از دیگران کمک بگیرید و اجازه دهید فرهنگ کار تیمی در میان مجموعه رواج پیدا کند.

• با صدای بلند کار کنید:

  پس از برنامه‌ریزی دقیق و تخصیص وظایف، هنگامی که همه مشغول کارهای محول‌شده هستند؛ با انجام هر کار مهم آن را به اطرافیان اعلام کنید. اجازه دهید افراد نزدیک شما بدانند به چه پیشرفت هر چند کوچکی دست یافتید یا به چه مانعی برخورده‌اید.

• تعیین هدف:

  این مورد مهم‌ترین موضوعی است که در فرهنگ کار تیمی و روانشناسی کار گروهی وجود دارد. یک هدف اصلی تعیین کنید و برای رسیدن به آن، اهداف کوچک‌تر دیگری در نظر بگیرید. چگونه می‌توان به آن هدف دست پیدا کرد؟ چگونه می‌توان در راستای اجرای آن مشارکت کرد؟ موانع احتمالی در کجا قرار دارد؟ تمام این عوامل را معین کنید و اجازه دهید همه کارمندان در ایجاد و ادامه‌دادن آن‌ها مشارکت کنند.

هر سازمان با توجه به زمینه فعالیت خود می‌تواند راهکارهای متفاوتی را در پیش بگیرد. مسئله مهم این است که همیشه راه‌های بهتری برای تقویت فرهنگ کار تیمی بیابید و آن‌ها را گسترش دهید. فرهنگ کار تیمی یک مفهوم است و پیچیدگی آن در این موضوع نهفته است. نمی‌توان برای آن قوانین و مقررات تعیین کرد و بهترین کار این است که روش مدنظر خود را آغاز کنید و از سایرین بخواهید آن را با توجه به روحیات خود شخصی‌سازی کنند.

سخن آخر

فرهنگ کار گروهی در ایران همانند سایر نقاط دنیا با معضلاتی هم‌چون خودمحوری، حسادت، ریاکاری و نداشتن دید واضح نسبت به هدف مواجه است. برطرف کردن این مشکلات در سطح سازمانی و از بالا کار بسیار سخت‌تری خواهد بود و بهترین روش برای رفع این موانع یا بهبود شرایط، ایجاد تغییرات کوچک از پایین‌ترین سطوح و افزایش آگاهی جامعه از کودکی است. فرهنگ کار تیمی تنها در سازمان‌ها و محیط‌های شغلی اثرگذار نیست بلکه می‌تواند تغییرات بزرگی در تمام جنبه‌های زندگی شخصی مردم ایجاد کند. در محیط کار شما چه فرهنگ کار تیمی رواج دارد و بهترین و بدترین جنبه‌های آن از نظر شما چیست؟